Бзэр лъэпкъым ыпс

ЮНЕСКО-м иунашъокIэ шэкIогъум и-I9-м I999 илъэсым, мэзаем и 2I-р «Ныдэлъфыбзэм и Дунае МафэкIэ» хигъэунэфыкIыгъ. Илъэс тIокI хъугъэу мы мафэр зэрэдунаеу хагъэунэфыкIы.

Мы мафэр зыфыхагъэунэфыкIыгъэр; ныдэлъфыбзэм уасэ фашIын, къаухъумэн, нахь лъагъэкIотэныр ары.

Непэ дунаим 7000-м ехъурэ бзэкIэ щэгущыIэх. Мыхэмэ я - 40% бзэ кIодыныгъом ищынагъо хэтмэ ащыщ. Непэрэ дунайм тхьэмафитIум зы бзэ мэкIоды.

Дунайм бзэ бэдэдэкIэ зыщыгущыIэхи, зы бзэкIэ зыщыгущыIэхэрэ къэралыгъохэри щыIэх. ГущыIэм пае, цIыф млн 8 зэрыс Папуа –ГинакIем, бзэ 800 щэгущыIэх, ау Темыр Кореем зэрэкъэралыгъоу зы бзэ закъокIэ щэгущыIэх.

Ныдэлъфыбзэр-узэрегупшысэрэ, узэрэгущыIэрэ, пкIыхьапIэхэр зэрэплъэгъурэ, нэмыкIыбзэхэр къызэрэбгурыIощтымкIэ узэрегупшысэрэ бзэр ары.

Сабыйр къызыхъурэм щегъэжьагъэу(0-I) илъэс охъуфэ, зэхихырэр зэкIэ ышъхьэ тыритхэу ежьэ. Сабыйм мэфэ ренэм дэгущыIарэм мэзищкIэ зыкъыпишIыжьэу, иIуакIэхэр къыубытэу ежьэ.

I-3 илъэсым нэс, нахьыбэрэмкIэ зэхихырэ бзэмкIэ пычыгъохэр, гущыIэхэр, гущыIэзэгъусэхэр, гущыIэухыгъэхэр къыIоу регъажьэ.

Илъэс 3-6 нэс сабыйм епIорэр зэкIэ къыгурыIоу, ежь игупшысэхэмкIэ зэгъэфагъэу пэгъркIхэр къытыжьэу мэхъу.

Ныдэлъфыбзэм нахь хахъо ышIын, зиушъомбгъуным пае, цIыфым а бзэмкIэ еджэн-тхэн, гъэсэныгъэ зэригъэгъотын фае.

Сабыир къызэрыхъухьэрэ унагъом бзэ зэфэшъхьафхэр илъмэ: гущыIэм пае, янэ адыгэу, ятэ урысмэ; ныр рэнэу адыгабзэкIэ, Тырыи рэнэу урысыбзэкIэ дэгущыIамэ, сабыир бзитIумкIэ къыгурыIоу, къэгущыIау къэхъу.

Ныдэлъфыбзэр, тисабыймэ алъыдгъэIэсыжьын фаеу, тяни-тятэмэ къытIуалъхьагъ. Ныдэлъфыбзэр тие закъоу щытэп. Тэ мыщ зызэрегъэушъомбгъугъэным, хахъо зэришIыным, ыпэкIэ зэрэлъыкIотэщтым тыпылъын, тыдэлэжэн фае.

Бзэр щымыIэжьмэ-лъэпкъыр щыIэжьэп. Тызэдежъугъэгупшыс, тызэдежъугъэуыс, хэкIыпIэ (екIолIапIэ) фэтэжъугъэгъот,
Бзэр-лъэпкъым ыпс.

Едыдж Мэмэт
Мыекъапэ
21.02.2020

facebook.com